บทที่ ๒ เอกสารและโครงงานที่เกี่ยวข้อง

บทที่ ๒

เอกสารและโครงงานที่เกี่ยวข้อง

ในการศึกษาเรื่อง พิธีกรรมขึ้นบ้านใหม่ชาวเขมรสุรินทร์ คณะผู้จัดทำได้รวบรวมเอกสารที่เกี่ยวข้องดังต่อไปนี้

๒.๑. ความหมายของพิธีกรรมขึ้นบ้านใหม่

         ๒.๒. พิธีกรรมและประเพณีที่สำคัญทางพระพุทธศาสนา

         ๒.๓ พิธีกรรมและประเพณีโบราณที่สำคัญทางภูมิภาคต่างๆ

๒.๑.  ความหมายของพิธีกรรมขึ้นบ้านใหม่

         (พิธีกรรมตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ปี ๒๕๕๔.) ให้ความหมายไว้ว่า “พิธีกรรม” หมายถึง การบูชาแบบอย่างหรือแบบแผนต่างๆ ที่ปฏิบัติในทางศาสนา(WWW.เกร็ดความรู้.com.๑๕ กันยายน พ.ศ.๒๕๕๙)

 พิธีกรรมขึ้นบ้านใหม่ หมายถึง พิธีที่กระทำขึ้นสำหรับที่อยู่อาศัยแห่งใหม่เพื่อปัดเป่าสิ่งดีออกจากอาคารบ้านเรือนสำหรับการอยู่อาศัยของเจ้าของบ้านให้มีความสุข

พิธีกรรม คือ การกระทำที่คนเราสมมติ ขึ้น เป็นขั้นเป็นตอน  มีระเบียบวิธี เพื่อให้เป็นสื่อหรือหนทางที่จะนำมาซึ่งความสำเร็จในสิ่งที่คาดหวังไว้ ซึ่งทำให้เกิดความสบายใจและมีกำลังใจที่จะดำเนินชีวิตต่อไป เช่น พิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา หรืออีกนัยหนึ่ง พิธีกรรม หมายถึง พฤติกรรม ทีมนุษย์พึงปฏิบัติต่อความเชื่อทางศาสนาของตนเองไม่ว่าจะเป็นศาสนาใดๆ ก็ตามต่างก็มีการปฏิบัติต่อศาสนาของตน ตามความเชื่อและความศรัทธาของตนเองในแต่ละศาสนาจึงก่อให้เกิดเป็น “พิธีกรรม” ทางศาสนาด้วยความเชื่อและความศรัทธา(WWW.เกร็ดความรู้.com. ๑๕ กันยายน พ.ศ.๒๕๕๙)

๒.๒  ขั้นตอนพิธีกรรมขึ้นบ้านใหม่

           ก่อนที่จะเข้าสู่พิธีขึ้นบ้านใหม่ เจ้าของบ้านต้องทำพิธี “เข้าบ้านใหม่” เสียก่อน ซึ่งพิธีจะเริ่มต้นด้วยการให้หัวหน้าครอบครัวหรือเจ้าบ้านเป็นผู้ประกอบพิธีกรรมทั้งหมด ที่สำคัญจะต้องมีการอัญเชิญพระพุทธรูปประจำบ้านให้เข้ามาประดิษฐานเพื่อคอยปัดเป่าภูตผีและสิ่งชั่วร้ายไม่ให้เข้ามาภายในบ้านได้ ในขณะอัญเชิญให้ทำการจุดธูปเทียนเพื่อเป็นการบูชา จากนั้นจึงตามด้วยอธิษฐานเพื่อบอกกล่าวแก่องค์พระเพื่อให้ท่านได้ปกป้องคุ้มครองบ้านหลังนี้ให้มีแต่ความสุขความเจริญ ห่างไกลจากสิ่งไม่ดี ให้สมาชิกในครอบครัวมีความปลอดภัยและอยู่เย็นเป็นสุข(WWW.thaihow.com/1572 ๑๕ กันยายน พ.ศ.๒๕๕๙)

๒.๓ ทำบุญขึ้นบ้านใหม่

        สำหรับรายละเอียดของการขึ้นบ้านใหม่ หลังจากเสร็จสิ้นพิธีกรรมเข้าบ้านใหม่แล้ว พิธีนี้จะเป็นสิ่งสำคัญที่ควรทำกันทุกบ้านตามความเชื่อ ส่วนพิธีจะเล็กหรือใหญ่โตมโหฬารแค่ไหนนั้น ก็ขึ้นอยู่กับกำลังทรัพย์ของเจ้าบ้านเอง แต่ผลลัพธ์ของสิ่งที่ได้มา ไม่ว่าจะเป็นพิธีเล็กหรือใหญ่ก็ล้วนให้ความหมายที่ดีต่อคนในครอบครัวไม่น้อยไปกว่ากัน บางบ้านมีงบประมาณจำกัดก็ทำแบบง่ายๆ ในครอบครัวแบบไม่ได้ชวนชาวบ้านใกล้เคียงมาร่วมพิธี แต่หากใครมีงบมากและต้องการให้ตัวเองเป็นที่รู้จักของผู้คนในชุมชน ก็สามารถจัดงานเลี้ยงฉลองอย่างใหญ่โต เพื่อสร้างสีสันและความสนุกครื้นเครงให้กับคนอื่นร่วมด้วย(WWW.thaihow.com/1572 ๑๕ กันยายน พ.ศ.๒๕๕๙)

มีบางพิธีกรรมไม่อาจนับได้ว่าเป็นพิธีกรรมทางศาสนา เป็นความเชื่อของคนในท้องถิ่นที่มักจะอ้างเรื่องความเชื่อที่ยึดถือและปฏิบัติสืบทอดกันมา น่าจะมีมาแต่โบราณ สมัยก่อนพุทธกาลตั้งแต่ยุคของศาสนาพราหมณ์ โดยที่ศาสนาพราหมณ์นั้นจะยึดถือและปฏิบัติตามคัมภีร์พระเวทย์ ซึ่งพระเวทย์หรือมนตราใช้สำหรับการสวดภาวนาในการทำพิธีกรรมต่างๆ พระเวทย์แบ่งออกเป็น ๓ ประการ เรียกว่า “ไตรเภท” เป็นที่มาของ “คัมภีร์ไตรเภท” ซึ่งถือว่าได้รับมาจากโอษฐ์ของพระผู้เป็นเจ้า เป็นคัมภีร์ที่ว่าด้วยเรื่องราวเกี่ยวกับการเรียกร้องสิ่งศักดิ์สิทธิ์และวิญญาณทั้งหลายในการบูชาพระผู้เป็นเจ้า การบูชาด้วยเครื่องสักการะประเภทนี้เรียกว่า “การบวงสรวงเทวดา” เพื่อต้องการเน้นให้เกิดอิทธิปาฏิหาริย์ การดลบันดาลให้บังเกิดสิ่งที่ดีของการตั้งจิตอธิษฐานขอให้สัมฤทธิ์ผลตามปรารถนา ต่อมาได้กลายเป็นพิธีกรรมยึดถือสืบทอดต่อ          พิธีกรรมต่างๆ สามารถแยกประเภทออกเป็นประเภทใหญ่ๆ ได้ ๒ ประเภท คือ

๑. พิธีที่เกี่ยวกับชีวิตประจำวัน ได้แก่ พิธีแต่งงาน พิธีขอขมา พิธีบายศรี พิธีศพ พิธีเลี้ยงผี ฯลฯ

๒. พิธีเกี่ยวกับศาสนา ได้แก่ การทำบุญบ้าน พิธีสิบสองเดือน ฯลฯ

นอกจากพิธีกรรมที่จัดเป็นประเภทใหญ่ๆ เหล่านี้แล้ว ยังสามารถแบ่งเป็นประเภทย่อย    ๆ อีก ๑๐ ประเภท        คือ

๑. พิธีกรรมที่ปฏิบัติเป็นประจำวัน อาทิ สวดมนต์ บำเพ็ญภาวนา สรรเสริญ กราบไหว้ครูอาจารย์หรือเทพยดา หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำสำนักหรือโบสถ์ ฯลฯ

๒. พิธีกรรมที่ปฏิบัติเป็นครั้งคราว เป็นการกระทำในกรณี ที่สถานการณ์ยังไม่อำนวยหรือพิธีกรรมที่กระทำเป็นปฐมฤกษ์ เช่น พิธีการวางศิลาฤกษ์ พิธีการบวงสรวงพระภูมิเจ้าที่ พิธีการอัญเชิญสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาสถิตชั่วคราวแล้วเชิญกลับ ฯลฯ

๓. พิธีกรรมที่เกี่ยวกับการชำระล้างบาป เป็นพิธีกรรมที่มีเกิดขึ้นในประเทศจีนและอินเดีย วันกระทำพิธีจะเป็นวันก่อนวันเพ็ญและเดือนแรมในแต่ละเดือน และในช่วงก่อนกระทำพิธีกรรมที่สำคัญ

๔. พิธีกรรมที่เกี่ยวกับการเลี้ยง ราชบัณฑิต พราหมณ์ หรือนักปราชญ์ ในวาระสำคัญของผู้ประสงค์เป็นเจ้าภาพ

๕. พิธีกรรมที่เกี่ยวกับผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว

๖. พิธีกรรมที่เกี่ยวกับการเบิกปฐมฤกษ์ ด้วยการกระทำในฤกษ์งามยามดีสำหรับสถานที่ การทำงาน หรือของนั้นอันเป็นการแสดงถึงการเริ่มต้น

๗. พิธีกรรมที่เกี่ยวกับประเพณี เป็นพิธีที่หน่วยงานราชการ หรือประชาชนส่วนใหญ่เป็นผู้กำหนดวัน โดยประชุมกัน เช่น วันพืชมงคล ประเพณีทำขวัญข้าว ฯลฯ

๘. พิธีกรรมเฉพาะบุคคล จะเป็นการกระทำในโอกาสอันพึงเกิดความปีติ เช่น การตั้งศาลพระภูมิ เจ้าที่ โกนจุก แต่งงาน ฯลฯ โดยมากมักถือเอาวันฤกษ์ดี  ซึ่งถูกโฉลกกับผู้เป็นเจ้าของงานพิธีนั้นๆ เพื่อเสริมขวัญและกำลังใจ

๙. พิธีกรรมที่เกี่ยวกับการอ้อนวอนพระเจ้า เพื่อให้เกิดความเป็นสิริมงคลและสมหวัง เช่น พิธีการบนบานศาลกล่าว พิธีกรรมบูชาเพื่อขอบุตร ฯลฯ

๑๐. พิธีกรรมที่เกี่ยวกับการพลีสุกรรม หรือการบูชาครู หรืองานพิธีประจำปี จะกระทำกันเพียงปีละหนึ่งครั้ง เช่น พิธีตรียัมปวาย พิธีพลีสุกรรมของพรหมสถาน ฯลฯ โดยพิธีตรียัมปวายเป็นวันที่มหาเทพเสด็จสู่โลกมนุษย์และวันพลีสุกรรมเป็นวันขึ้นปี ใหม่ของไทยโบราณ (WWW.thaiculturebuu.wordpress.com/คลังวิดีโอ/พิธีกรรมและความเชื่อ ๑๕ กันยายน พ.ศ.๒๕๕๙.)

๒.๔ พิธีกรรมทั้งหมดสรุปได้ว่า

          พิธีกรรมต่างๆไม่ว่าจะเป็นพิธีกรรมขึ้นบ้านใหม่ พิธีแต่งงาน พิธีโกนจุก พิธีบวชนาค พิธีบายศรี พิธีศพ และพิธีกรรมทุกอย่างนั้นจะประกอบไปด้วย วัน เวลาอันเป็นมงคลฤกษ์และจะมาเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาด้วย และที่เป็นของคู่กับสังคมไทยคือ พราหมณ์ ในหลายๆพิธีจะมีพราหมณ์มาเกี่ยวข้องในพิธีกรรม ตั้งแต่สมัยโบราณดังเห็นได้ในงานพระราชพิธี ดังเช่น พิธีตรียัมปวาย พิธีพลีสุกรรมของพรหมสถาน พิธีจรดพระนังคันแรกนาขวัญ พิธีพุทธาภิเสก อันทุกอย่างเรียกได้ว่า พิธีกรรม